Giày Trung Quốc thời xưa - Câu chuyện đằng sau cái đẹp

Nhắc đến loại giày Trung Quốc thời xưa là mọi người nghĩ ngay đến loại giày “gót sen”.

Nguồn gốc ra đời đôi giày gót sen - giày Trung Quốc thời xưa

Tập quán đi “giày bó chân” của các cô gái Trung Quốc đã bắt đầu cách đây hơn 1000 năm, vào giữa thế kỷ 10.

Có nhiều giả thuyết về xuất xứ của tục bó chân. Đó là có 1 con cáo ngụy trang thành hoàng hậu, muốn trở thành người nên con cáo này đã ngụy trang, giấu đôi chân của mình bằng cách bó chặt chân và đi giày.

Tuy nhiên, giả thuyết được nhắc đến nhiều nhất là câu chuyện về 1 cung phi Triệu Phi Yến của Hán Thành Đế. Nàng đã quấn những dải lụa quanh bàn chân và nhảy múa. Hán Thành Đế vì rất ấn tượng với dáng điệu của Triệu Phi Yến khi nhảy múa trên đôi chân bó gọn nên gọi nó là "Kim Liên Tam Thốn" (Gót Sen Ba Tấc) và ra lệnh cho những cung phi khác cũng bắt chước theo.

Một câu chuyện tương tự cũng được nhắc đến trong các tài liệu không chính thức, nhân vật chính lại là nàng Giáng Phi sống ở thời Nam Bắc Triều. Tuy rất khác nhau về tên nhân vật nhưng các câu chuyện trên cho thấy một điểm chung, tục bó chân bắt nguồn trong giới thượng lưu. Việc bó chân sau đó đã trở nên thịnh hành trong giới nữ thuộc mọi tầng lớp của xã hội Trung Quốc và dần trở thành một tập tục.

Ý nghĩa của tập tục bó chân

Thực tế việc bó chân được xem là một giải pháp để kiểm soát và củng cố đức hạnh của phái nữ. Mọi người tin rằng những người đàn bà với đôi chân nhỏ sẽ không dễ dàng ra khỏi nhà, từ đó không thể có cơ hội để ngoại tình với người khác. Vì thế mà có những đôi giày bé chỉ bằng một găng tay.

"Cô gái có đôi bàn chân bé khoảng 7cm, thậm chí thật gớm ghiếc, sẽ có nhiều cơ may lấy chồng hơn một thiếu nữ có đôi bàn chân bình thường". Vì thế, 90% bé gái Trung Hoa ngày xưa, khoảng 5 hay 6 tuổi, đều phải đau khổ vì tục bó chân này. Sự tăng trưởng của đôi bàn chân đã phải ngưng lại để cho kích thước của chúng không vượt quá kích thước lý tưởng 7,5cm. Đó được xem là kích thước của một đôi gót sen vàng.

Kỳ hài - đôi giày Trung Quốc thời xưa được coi là biểu tượng thời trang cổ đại

Bên cạnh đôi giày gót sen, còn có đôi giày không kém phần nổi tiếng, đặc biệt còn được xuất hiện trên các bộ phim Trung Quốc cổ đại, đó chính là kỳ hài.

Đôi giày bồn hoa có nguồn gốc từ một câu chuyện của người Mãn. Khi cha của công chúa tộc Mãn Châu Đa La Cam Chu bị một thủ lĩnh bộ lạc tên là Cáp Tư Cổ Hãn sát hại, kinh thành A Khắc Đội của họ bị cướp.

Đa La Cam Chu quyết tâm lấy lại kinh thành, báo thù cho cha. Tuy nhiên, xung quanh thành là đầm lầy, nước sâu hơn 3 thước (khoảng hơn một mét), người và ngựa không thể đi qua. Đa La Cam Chu bèn chế tạo ra một loại giày có tên là “đôi chân hạc bằng gỗ”, giúp nàng đưa quân vượt đầm lầy, lấy lại kinh thành.

Sau này, phụ nữ dân tộc Mãn khi hái nấm và quả dại thường đi loại giày này để tránh rắn độc cắn. Nó dần trở thành một loại giày gỗ cao gót đi hàng ngày, với hai đầu rộng, ở giữa hẹp. Dù phần cao gót có hình dạng khác nhau, thân giày đều được chế tác cầu kỳ và gọi chung là “kỳ hài”.

Tộc Mãn Châu chuyên cưỡi ngựa săn bắn, vốn sùng bái đôi chân tự nhiên của phụ nữ. Trong khi đó, phụ nữ quý tộc người Hán lại có tục bó chân, với quan niệm chân càng nhỏ càng đẹp. Do đó, nam giới Mãn Châu lúc bấy giờ bị ảnh hưởng, chỉ thích lấy vợ người Hán bó chân để tỏ ra là người quý tộc. Phụ nữ Mãn Châu vốn có đôi chân tự nhiên đã phát minh ra loại giày này, giấu đi bàn chân thô dưới ống quần dài.

Quy trình bó chân để vừa đôi giày Trung Quốc thời xưa

Người mẹ hoặc người bà sẽ tiến hành bó chân cho con hay cháu gái mình khi chúng tầm 4-7 tuổi. Đầu tiên, từng bàn chân sẽ được ngâm vào trong nước lá dược thảo và máu động vật ấm. Sau đó tất cả móng chân sẽ được cắt càng sâu càng tốt để ngăn chặn sự phát triển của chân và sự nhiễm trùng sau đó.

Bàn chân sẽ được xoa bóp nhẹ nhàng, những dải băng bằng lụa dài khoảng 3m và rộng 5m sau khi được ngâm vào hỗn hợp dược thảo và máu động vật tương tự. Từng bàn chân sau đó sẽ bị bẻ gãy và cuốn gọn vào trong những dải băng ướt này, nén thật chặt đến kiệt nước, kéo giật mạnh về phía gót chân. Đôi khi người ta còn tạo ra những vết cắt sâu ở lòng bàn chân để công việc này được dễ dàng. Trình tự này sẽ được lặp đi lặp lại 2 ngày một lần. Mỗi lần bó lại, dải băng càng thít chặt hơn khiến cho quá trình bó chân càng ngày càng đau đớn.

Đến tận thế kỷ 20, tục bó chân ở Trung Quốc vẫn tiếp tục diễn ra. Mãi đến năm 1928, tập tục này mới được bãi bỏ hoàn toàn và được đông đảo dân chúng tách ra khỏi giá trị thẩm mỹ và đạo đức. Ngày nay, người ta chỉ còn thấy những chứng tích ít ỏi của tập tục này trên bàn chân của một số bà cụ già.

Những mẫu giày Trung Quốc thời xưa

Những đôi giày "gót sen vàng" rất phong phú. Thông thường giày sen của Trung Quốc có 5 màu cơ bản: màu đỏ, vàng, xanh da trời, màu đen và trắng.

Chất liệu chủ yếu được làm từ lụa, kiểu dáng thường là "chúc phía trước", nhọn hoặc hơi tròn 1 chút với hoa văn thêu trên giày khá tinh tế.

Thông thường giày sen của Trung Quốc có 5 màu cơ bản: màu đỏ, vàng, xanh da trời, màu đen và trắng. Đôi giày của phụ nữ khi lấy chồng thường là làm bằng lụa đỏ, màu của ngày hôn lễ và bên trong giày thường được trang trí cảnh ái ân mà người vợ trẻ sẽ đón nhận trên chiếc giường trong đêm tân hôn. Từ trước đó, cô dâu phải thêu những đôi giày bông sen vàng cho mẹ chồng.

Về mặt cá nhân, cô dâu phải có ít nhất 4 đôi giày như thế. Con số lý tưởng là 16 đôi, tức mỗi mùa dùng 4 đôi. Cũng theo quy định, trong thời gian tang lễ kéo dài 5 giai đoạn trong 27 tháng, lụa và màu đỏ được thay bằng vải trắng và các màu sậm

Với kỳ hài, ban đầu nó cao từ 2 - 3 cm, sau đó cao dần lên đến khoảng 16 cm. Phụ nữ quyền quý trong cung đình nhà Thanh thường đi giày cao 13cm trở lên, thậm chí các cô gái trẻ thường đi giày khoảng 20 - 23cm. Chiều cao gót giày tương ứng với địa vị xã hội.

Xoay quanh kỳ hài có rất nhiều cách giải thích. Nhiều người cho rằng sau khi người Mãn Châu di cư xuống phía nam Trung Quốc, họ đã bị ảnh hưởng bởi văn hóa của người Hán. Mãn Châu là một dân tộc thuộc nhóm người Tungus, sinh sống ở vùng đông bắc Trung Quốc và đông nam nước Nga.

Xem thêm: "Giật mình" về hàng gia dụng nội địa Trung Quốc